Samenvatting
Mantelzorg legt gemakkelijk spanningen in families bloot. In gemeenschappen waar grote spanningen zijn, zoals bijvoorbeeld in zware mantelzorgsituaties, bestaat de kans dat iemand de zondebok wordt. Patronen en verhoudingen van vroeger worden weer wakker. Zondebokken krijgen zelden erkenning voor wat ze investeren in het gezin.
Mantelzorg – de zondebok
Ik kreeg de schuld, mijn zus de credits
Mijn moeder heeft jaren terug een beroerte gehad. Ze ziet slecht en haar evenwicht is moeizaam. Ik ondersteun haar met boodschappen, huishouden, ziekenhuisbezoeken en vooral mentaal. Mijn jongere zus Marieke komt één keer per maand op de thee. Daar verheugt moeder zich altijd enorm op. Ze is lovend over Marieke als die de moeite neemt om gezellig op bezoek te komen. ‘Zo leuk… Marieke dit; zo aardig… Marieke dat.’ Ik ben vanbinnen laaiend. Ik krijg van moeder of van Marieke zelden een compliment of blijk van waardering. Ik hoor: ‘Je doet dit niet goed’ en ’Je hebt dat laten liggen’, ‘Jij doet altijd zo moeilijk.’ Tja, eigenlijk is er niks nieuws onder de zon; het was vroeger al zo. Ik kreeg de schuld en Marieke de credits. Ik zou weleens willen ruilen. Ik heb toch recht op waardering? Of ben ik dat soms niet waard?
Rianne, mantelzorger
Het zondebok mechanisme
Patronen en verhoudingen van vroeger worden als het ware weer wakker, zoals het verhaal van Rianne duidelijk maakt. Binnen een familie of gemeenschap waar grote spanningen heersen kan een zondebok ontstaan. Zware mantelzorgsituaties zijn hier bij uitstek gevoelig voor.
Als zondebokken voortdurende schuld ervaren, kan dit leiden tot een gekwetst zelfbeeld, minderwaardigheidsgevoelens, wantrouwen en de ontwikkeling van persoonlijkheidsstoornissen. Zondebokken hebben een outsiderpositie, die zich tijdens hun leven dikwijls herhaalt. Erbij horen, samenwerken in een groep of team blijven moeilijke thema’s. Vanuit hun angst voor afwijzing kunnen ze zich zodanig tot anderen gaan verhouden dat zij het doelwit worden van pesterijen. Voor ouders wordt het gedrag van het kind niet als zorg, maar als last ervaren. Zondebokken krijgen zelden erkenning voor wat ze investeren in het gezin.
Jaloezie
Jaloezie en boosheid naar broers en zussen die wel erkenning krijgen (vooral de ‘perfecte en zorgende’ kinderen), kan het destructief recht — het recht dat blijft bestaan om te ontvangen wat niet gegeven is — versterken.
Hoe Rianne ook slooft, de credits blijven ongelijk verdeeld zolang lastige dingen onder het vloerkleed gestopt worden.
Pas als er openheid in de familie ontstaat, kan er iets veranderen. Daar kan hulp van een buitenstaander een vliegwiel voor zijn.
Lees meer over compassievol zorgen in familieverband in mijn boek Een bron van zorg. Erkenning van mantelzorgers en professionals.
https://www.heelimperfect.nl/boek-een-bron-van-zorg-compassievol-zorgen-in-familieverband/